«ԱՐՏԱՀԵՐԹ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ Ո՛Չ ԻՐԱՎԱԿԱՆ, Ո՛Չ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՀԻՄՔԵՐՆ ԱՌԿԱ ՉԵՆ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության անդամ ՀԵՐՄԻՆԵ ՆԱՂԴԱԼՅԱՆԸ
-Ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակը:
-Որքան մոտենում են ընտրությունները, այնքան ակտիվանում է կյանքը, արագանում են վերադասավորումները, և դա վերաբերում է քաղաքական բոլոր ուժերին: Ընդհանրապես, ասում են, հաջորդ ընտրությանը սկսում են նախապատրաստվել նախորդի հաջորդ օրվանից, բայց դա ավելի շատ խորհրդանշական խոսք է, քան գործնական, թեև մեր քաղաքական համակարգի կայացմանը զուգընթաց քաղաքական կուսակցությունների գործելակերպը նույնպես դառնում է ավելի ծրագրային, զերծ պատահականություններից, տարերայնությունից և միանվագությունից: Կուսակցությունները նույնպես զարգանում են, հասունանում: Բնականաբար, վերջնագծին մոտենալիս մեծանում է ակտիվությունը, ուժերը բյուրեղանում են:
-Նախընտրակա՞ն տրամաբանության մեջ է տեղավորվում ՀԱԿ-ի հետ երկխոսության ծրագիրը:
-Արտառոց ոչինչ չի կատարվում: Կուսակցությունը պայքարի միջոց է, թիմ, որն իր ծրագրով պայքարում է իր նպատակներին հասնելու համար, ուստի պետք է մարտունակ լինի և ամեն օր զբաղվի իր կուսակցական աշխատանքներով: Ընտրությունների առիթով հայտնի անգլիացիներից մեկը զուտ անգլիական հումորով ասել է` հինգ տարին մեկ գնում ենք երեխաների հետ համբուրվելու:
-Այդ «ամեն օր»-ը ներկուսակցակա՞ն աշխատանքներն են, թե՞ միջկուսակցական:
-Իսկ ինչո՞ւ եք այդպես խիստ բաժանում: Ընդհանրապես, մենք այնքան կասկածամիտ ենք, գուցե մեր իրավիճակն է պատճառը, գուցե իրար նկատմամբ անվստահությունը։
-...գուցե ազգային բնավորությո՞ւնը:
-Գուցե, բայց չափազանց հաճախ ենք ամեն քայլի տակ գաղտնի իմաստներ որոնում, իսկ իրականում շատ բնական գործընթացներ են: Անգամ տնից դուրս գալիս, ճանապարհ ընկնելիս` ստուգում ես` պատրա՞ստ ես, իսկ ընտրությանը նախապատրաստվելն անհամեմատ դժվար ու մանրակրկիտ աշխատանք է պահանջում: Սեփական ուժերդ պիտի ճշգրտես, ճշտես գործընկերներիդ հետ ինչ հարաբերություններ ունես, ինչպես կազմակերպես քայլերդ: Կրքեր բորբոքելու և չեղածը պեղելու կարիք չկա: Իհարկե, երկիրը կարևորագույն հարց է լուծում ընտրություններով, և բնական են քաղաքական ուժերի միմյանց հետ քննարկումները, խորհրդակցությունները, նաև միավորումների ստեղծումը:
-Հնարավո՞ր է, որ վերաստորագրված հուշագրի առկայությամբ հանդերձ` նախընտրական շրջանում կոալիցիան տրոհվի:
-Կանխատեսումների անշնորհակալ գործ լինելու մասին ես չէ, որ պիտի ասեմ: Դաշտը բաց է, օրենքները թույլ են տալիս... Կոալիցիան հետընտրական միավոր է եղել, իսկ մենք մոտենում ենք ընտրություններին: Կուսակցությունն այդ հարցը չի քննարկել և նման զարգացումներ չի նախատեսում: Ամեն ինչ որոշում են ծրագրերն ու իրավիճակին տրված գնահատականները: Կոալիցիան ձևավորվել է որոշակի խնդիրների, տեսակետների, սկզբունքների համընկնման պարագայում, խնդիրները լուծվում են, տեսակետները փոխվում են: Որևէ մեկը չի կարող բացառել, որ կոալիցիոն պայմանավորվածությունների օբյեկտ դարձած հարցերն այսուհետ կարող են օրակարգային չլինել: Թեև ՀՀԿ-ն առանձնապես մեծ խնդիրներ չունի. մենք եղել և մնում ենք կրող կառույցը, առանցքը և տերն ենք մեր պարտավորությունների, որ ստանձնել ենք ընտրողների առաջ, պատասխանատվությունից երբևէ չենք խուսափել:
-Ցանկացած ուժեղ կուսակցություն նախընտրում է մենակ գնալ ընտրությունների, որովհետև հետո դափնիների բաժանման հարց կա:
-Դափնիները ոչ մեկին հենց այնպես չեն տրվում: Ողջունելով և ընդունելով բոլոր տեսակի միավորումների, դաշինքների կարևորությունը, ակնհայտ է, որ ցանկացած կուսակցության համար էլ ընտրությունը դառնում է ճշմարտության պահ, երբ ամեն մեկն իր արժեքը պետք է իմանա, ամեն մեկն իր քննությունն ինքը պետք է տա` ընտրողն էլ, ընտրվողն էլ: Կուսակցությունների համար խորհրդարանական ընտրությունները ճշմարտության պահ են: Նախագահական ընտրություններն այլ են. ընտրվում է ամբողջ երկրի, ազգի ղեկավարը, կոնկրետ մարդ, իսկ խորհրդարանական ընտրություններում ամեն մի կուսակցություն իր ծրագրով, իր արած-չարածով է ներկայանում:
-Ներքաղաքական դաշտի գլխավոր խնդիրն այսօր իշխանություն-ՀԱԿ երկխոսությունն է, որը չգիտես` սկսվո՞ւմ է, չի՞ սկսվում, շարունակվո՞ւմ է, մեռա՞վ։
-Իշխանությունն իր իշխանություն դառնալու առաջին իսկ օրից հայտարարեց, որ կողմնակից է բոլոր քաղաքական ուժերի հետ համագործակցության, չառանձնացնելով որևէ քաղաքական ուժ, նախապատվություն որևէ ձևաչափի չտալով: Դա վերաբերում է և՛ ներխորհրդարանական, և արտախորհրդարանական ուժերին: Մենք ականատես եղանք աննախադեպ ակցիաների, որոնք նախաձեռնեց հանրապետության նախագահ, ՀՀԿ նախագահ Սերժ Սարգսյանը:
-Այդ ակցիաների արդյունքը ո՞րն էր, հասարակությունը կոնկրետ ի՞նչ ստացավ:
-Ես չեմ կարծում, որ արդյունքը համեմատելի է նյութական առարկայի հետ, որ հնարավոր լինի շոշափել: Բայց դա անհրաժեշտ գործընթաց է, որ միտված է մթնոլորտի փոփոխությանը` միմյանց նկատմամբ վստահության ու հավատի ձևավորմանը, բաց սրտով, ծոցում քար չպահած իրար ընդառաջ գնալուն, որովհետև մեծ է կուսակցությունը, թե փոքր, խորհրդարանում է, թե խորհրդարանից դուրս, իր կարծիքն ասելու իրավունք ունի երկրի համար կարևոր ու վճռական հարցերի շուրջ: Սա հստակ գործելաոճ է, որ նախագահն իրականացնում է պաշտոնակալության օրից ցուցաբերելով համագործակցության ցանկություն, կամք, և այս ձևաչափում տեղ ունեն բոլորը` առանց առանձնացնելու, գերադասելու կամ ստորադասելու որևէ ուժ: ՀԱԿ-ը նույնպես տեսավ, որ իր ժխտողականությունը չէ նախընտրելի ուղին, այլ քաղաքական դաշտում իր տեղն ունենալը:
-ՀԱԿ-ը երկխոսության օրակարգում տեսնում է արտահերթ նախագահական ու խորհրդարանական ընտրությունները, դա ռեա՞լ է:
-Արտահերթ ընտրությունների ո՛չ իրավական, ո՛չ քաղաքական հիմքերն առկա չեն: Իրավական դաշտում հստակ սահմանված են արտահերթ ընտրությունների նախադրյալներն ու պայմանները: Դրանց տարրերից և ոչ մեկն առկա չէ, չկա այն քաղաքական իրավիճակը, որը կարող է այդքան կրքեր շիկացնել ու հանգուցալուծման հասնել արտահերթ ընտրություններով: Առավել ռեալը իրադարձությունների բնականոն զարգացումն է, իշխանական բևեռում հավասարակշռված, վստահ, ամուր գործընկերներով ներկայացված դաշտ, որը, իր խնդիրները մեկ առ մեկ առաջադրելով ու լուծելով, համաչափ քայլերով գնում է ընտրության: Դրան են միտված ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունները, որոնք ոչ միայն ԵԽԽՎ համազեկուցողները գնահատեցին, այլև տարբեր կառույցների ու քաղաքական խմբերի ներկայացուցիչներ: Գործընթացների տրամաբանությունը տանում է նրան, որ գալիք ընտրությունները պետք է լինեն փոխադարձ վստահության մթնոլորտում և մի քայլ առաջ:
-Հայաստանում երբեք էլ ընտրական օրենսգիրքը անհույս ու անվստահելի չի եղել, ընտրությունները ժողովրդավարական չեն դարձել քաղաքական կամքի բացակայության պատճառով:
-Եթե այսօր ասում ենք` պատրաստ ենք երկխոսելու բոլոր քաղաքական ուժերի հետ, ինչի՞ մասին` ընտրությունները, ժողովրդավարական բարձր մակարդակով անցկացնելու:
-Անցած կիրակի Թուրքիայում տեղի ունեցան խորհրդարանական ընտրություններ, քաղաքական ուժերի դասավորությունն արդեն հայտնի է, հայ-թուրքական հարաբերություններում Էրդողանի կուսակցության հաղթանակից հետո ինչ-որ բան կփոխվի՞, և ընտրություններից հետո ի՞նչ քաղաքականություն կվարի Թուրքիան տարածաշրջանում:
-Իհարկե, Թուրքիան այսօր բոլոր ճակատներով աշխատում է իր դերակատարությունը տարածաշրջանում դարձնել առավել ազդեցիկ, առանցքային: Սթափ վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ դա ոչ միայն չի հաջողվում, այլև կարող է հետընթաց գրանցվել: «Հարևանների հետ 0 պրոբլեմներ»-ի ժամանակին հռչակված քաղաքականությունը, համենայն դեպս, հետընթաց գրանցել է` Թուրքիան պրոբլեմները ոչ թե նվազեցրել, այլ ավելացրել է:
-Իսրայելի հետ հայտնի կոնֆլի՞կտը նկատի ունեք:
-Ոչ միայն: «0 պրոբլեմ հարևանների հետ» քաղաքականությունը, տարածաշրջանում առաջատար դառնալու ձգտումները, հյուսիսաֆրիկյան իրադարձություններում միջնորդ դառնալու հեռանկարները, սեփական փորձը փոխանցելու և բարեփոխումներին աջակցելու պատրաստակամությունը և այլն, և այլն, սրանք հիմնականում ներքաղաքական քարոզչությանն ուղղված, ներքաղաքական օգտագործման միջոցներ են: Իրականում սայլը տեղից չի շարժվել: Նախընտրական այդ խաղաքարտը կարող էր ձայներ ավելացնել ընտրություններում կառավարող կուսակցության համար, բայց ներքին օգտագործման այդ «կոնֆետները» ժամանակի ընթացքում real politik-ի մեջ հալվում ու անհետանում են` առանց հետքեր թողնելու:
-Թուրքիան իր ներքին խնդիրներից կարո՞ղ է դուրս գալ` տարածաշրջանի առաջատար դառնալուց առաջ:
-Համաշխարհային քաղաքականության մեջ այնպես չէ, որ արևի տակ լիքը տեղ է, և ով որտեղ ուզում է` կարող է իր համար արևկող անել: Մրցակցության մեջ, իհարկե, նիգի դեմ խաղ չկա, բայց մինչև ուրիշ նիգի ի հայտ գալը: Երբ մրցակցության մեջ որոշակի նկրտումներ են դրսևորվում, հարուցում են հակազդեցություն: Ֆիզիկայի օրենքը` ցանկացած ազդեցություն առաջացնում է հակազդեցություն, դեռ ոչ ոք չի բեկանել:
-Բնության օրենքները գործում են և քաղաքակա՞ն դաշտում:
-Այո: Իհարկե, ի վերջո, դա մեզ համար ո՛չ տաք է, ո՛չ պաղ, մենք մեր խնդիրներն ունենք: Բայց կարծում եմ` հետընտրական Թուրքիայի հետ խոսակցություն վարելն ավելի հեշտ է լինելու, քան նախընտրական Թուրքիայի հետ:
-Նույնիսկ այն դեպքում, որ մե՞նք ենք դառնում նախընտրական երկիր:
-Մենք ամեն ինչ արել ենք, մեր խաղաքարտերը բաց են:
-Մեր քաղաքականությունն անփոփո՞խ է:
-Մենք այս խաղը բաց ենք խաղացել և ինչ ունեինք ասելու և անելու, ասել և արել ենք: Մենք տարածաշրջանի ամենականխատեսելի խաղացողն ենք այսօր, մեր քաղաքականության մեջ մութ կետեր չկան, և սա էլ է նախագահ Սերժ Սարգսյանի վարած քաղաքականության ձեռքբերումներից:
-Հունիսի վերջին Կազանում սպասվող հանդիպման ժամանակ հնարավոր համարո՞ւմ եք Լեռնային Ղարաբաղի հարցի վերաբերյալ հանգրվանային համաձայնագրի ստորագրում:
-Հազիվ թե: Ադրբեջանը դեռ շատ հեռու է իրականության մասին հստակ պատկերացումներից: Նախագահ Ալիևն արդեն բոլորին վաղուց հոգնեցրած 20 տոկոսի ու 1 միլիոնի լացուկոծից այն կողմ ոչինչ չգիտի, համենայն դեպս իր նախագահության երկար տարիներին չի բարձրաձայնել: Այդ ռեֆրենը արդեն նույնիսկ հուզական հարթության մեջ ոչինչ չի ասում ունկնդրին: Եվ ակնհայտ է, որ երկրի ներսում ու երկրից դուրս այդ թեմայով բոլոր ելույթները նախ և առաջ ինքն իրեն համոզելու, հետո ուրիշներին ներշնչելու խնդիրն ունեն:
-Հարափոփոխ աշխարհում Ալիևն ինչքա՞ն կարող է անփոփոխ պահել իր տեսակետը:
-Հարափոփոխ աշխարհը ցույց է տալիս, որ իրադարձությունների զարգացումներն առավել ու առավել շատ են կողմնորոշվում դեպի ազգերի ինքնորոշման իրավունքի ընդունումը: Արդեն քանի նախադեպ կա: Այն, ինչ 50, 20, 10 տարի առաջ անհնար էր, արդեն իրականություն է` Բեռլինի պատից մնացել են հուշանվերներ, Կոսովոյի անկախությունն է ճանաչվել, Աբխազիայի, Հարավային Օսիայի... Գործընթացները ցույց են տալիս, որ ազգերի ինքնորոշման սկզբունքի գերակայությունը կյանքն է պահանջում: Տարածքային ամբողջականության սկզբունքն այսօրվա աշխարհում տեղը զիջում է ազգերի ինքնորոշման սկզբունքին: Ճիշտ է` դժվար, ճիշտ է` մեծ դիմադրության հանդիպելով, բայց այդ գործընթացն անկասելի է: Ինչքան էլ ձեռնտու չէ real politiki-ի մեջ թելադրողներին, եղանակ ստեղծողներին, այնուամենայնիվ… Բերեմ մի փաստարկ, որը, կարծում եմ, մեր զինանոցում ավելի ակտիվ կիրառություն պիտի ունենա. ՄԱԿ-ի կանոնադրության առաջին հոդվածը հռչակում է կազմակերպության նպատակները` պահպանել միջազգային խաղաղությունը և անվտանգությունը, զարգացնել ազգերի բարեկամական հարաբերությունները` հիմնված հավասարության և ինքնորոշման իրավունքի հարգման վրա և այլն: Տարածքային ամբողջականության մասին ոչինչ ասված չէ: Տարածքային ամբողջականության պահպանումը ՄԱԿ-ի նպատակների մեջ չի մտնում: 2-րդ հոդվածը նկարագրում է այդ նպատակներին հասնելու համար կիրառվող սկզբունքները` սուվերեն հավասարություն, ստանձնած պարտավորությունների բարեխիղճ կատարում, միջազգային վեճերի խաղաղ միջոցներով լուծում և միայն 2.4 կետում առաջին անգամ կիրառվում է «տարածքային ամբողջականություն» եզրույթը` կազմակերպության բոլոր անդամները պետք է ձեռնպահ մնան տարածքային ամբողջականությանը սպառնալիքից: Պարզ է, չէ՞, նպատակների առաջնայնությունը սկզբունքների նկատմամբ:
-Քաղաքական ամռան մնացած ամիսնե՞րն էլ հունիսի նման կանցնեն` հանդարտ ու անձրևոտ:
-Չգիտեմ` քաղաքական անձրև ասելով ի՞նչ նկատի ունեք, բայց հանդարտի հետ համաձայն եմ, կարծում եմ` աշունն էլ հանդարտ կլինի: Մենք ամեն ինչ անելու ենք դրա համար: Քաղաքականության հաջողության գրավականը սենսացիաները չեն, այլ հավասարակշռված և իրավիճակի հետ ներդաշնակ քայլերը:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ